|
....علی ظفر یوسفی
|
به جمشید گوهر افشاندند مر آن روز را «روز نو» خواندند
چنین روز فرخ از آن
روزگار بماند از آن خسروان یا دگار
فردوسی بزرگ
در آمد:
عید نوروز یک عید بسیار
باستانی و قدیمی است، از زمان های بسیار دور بزرگ داشت می گردید با این تفاوت که «در زمان هاى قديم ،
نوروز در اول بهار نبود و گاه به بهار و گاه به تابستان و...مى افتاد. در سال 471
ه ق به فرمان سلطان جلال الدين ملكشاه سلجوقى، حكيم عمر خيام و چند منجم ديگر
تقويم جلالى را تنظيم كردند و نوروز را در روز اول بهار يا نخستين روز برج حمل
قرار دادند» [روزها و روی دادها: تهیه از دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا
ص6] این
عید هم چنان در خراسان قدیم هر سال در آغاز سال نو از آن تجلیل میگردید، این سنت
باستانی هم چنان باقی ماند، مردم در هر آغاز سال نو، شادمانی و خوش حالی می کنند،
ولی در این اواخر در ملکت افغانستان با آمد آمد عید نوروز و جشن زنده شدن طبیعت،
جمعی آن را بدعت، حرام و ناروا می دانند، فریاد میراث مجوسی و زردشت سر می دهند،
تشبّه به کفار را پیش می کشند؛ ولی در یک نگاه کلی باید گفت که درست است که خرافات هم در عید نوروز
زیاد داخل شده و بین مردم رایج است چنان که بعض ایرانیان «رسم سيزده عيد نوروز را پل پيروزى مى خوانند. روز سيزده دست
فرزندان خود را گرفته به صحرا مى برند و به آنها مى گويند: ((علفها را گره زنيد تا
حوائج شما برآورده شود و بخت شما باز گردد. [رمز پیروزی مردان بزرگ: آیت الله سبحانی ص24] یا
به قول شهید مطهری (رح) بعضی ها می گویند: امروز
سيزده عيد نوروز است،هر كس بيرون نرود گردنش مى شكند آنهم از سيزده جا نه از يك جا
[مجموعه آثار: شهید مطهری ج19، 78] مسایل خرافات را باید جدا از تجلیل عید نوروز دانست، عید
نوروز در تفکر امامیه قداست دینی هم دارد که بعدا خواهیم به آن پرداخت؛ اما
در نوشتار کوتاه کوشش کردیم که این موضوع
را روشن بسازیم که آیا واقعا جشن عید نوروز میراث مجوسی ها است؟ مردم در چه قصد و
نیتی از آن تجلیل می کنند؟ آیا کدام نص صریح برای رد عید نوروز از پیامبر اکرم(ص)
آمده؟... در این مقاله تا حد امکان به این سوالات جواب داده شده امید که مورد توجه
خوانندگان بسیار گرامی قرار گیرد.
عید نوروز در کلام فقهای اهل سنت:
فقیه بر جسته احناف، سرخسی گفته است که «روزه ای
روز نیروز(نوروز) و مهرجان (مهرگان) مکروه است چون تشبه به مجوسی ها است» [کاسانی:
بدائع الصنایع، ج2، ص179] معمولا در فقه و حدیت روزه های مستحبی را برای تعظیم
توصیه می کنند.
الموسوعة الفقهیه الکویتیه: حنفی
ها به صراحت گفته اند که هدیه دادن به اسم عید نوروز، اگر وقت هدیه دادن بگوید:
این هدیه نوروز و مهرگان است. یا نوروز و مهر گان را نیت کند، به هیچ وجه این هدیه
مشروع نیست و جواز ندارد... عید مهرگان و نوروز مال بعض کفار است که به هم در این
روز هدیه می دهند. [الموسوعة الفقهیة الکویتیه: ترتیب شده توسط وزارت ارشاد دولت
کویت، ج42، ص241، کویت: دار السلاسل]
وهبه زحیلی هم تجلیل از عید
نوروز را تحریم کرده و فتوای کفر علیه تجلیل کنندگان آن داده است: «اما بزرگ داشت
از عید نوروز و مهرگان به خاطر تعظیم آن ممنوع است و حرام» [وهبه زحیلی: الفقه
الاسلامی و ادلته، ج3، ص20، سوریه: دمشق –
دارالفکر]
در کتاب فقه العبادات از قول مفتی
قاضی خان چنین نقل شده است: اگر کسی چیزی را در روز عید نورز می خرد که در غیر آن
روز آن را نه می خرد: اگر در خرید این شخص بزرگ داشت عید نوروز باشد چنان که کفار
آن را تعظیم می کنند، این کفر آشکار است. (فقه العبادات: تهیه و ترتیب از علی نایف
الشحود، 159)
نظر مثبت مفتی دیار مصر در باره
تجلیل از عید نوروز:
پایگاه مذهبی الازهر و اکثر دانش آموخته گان این
دانشگاه مذهبی، همیشه از افراط دور بوده اند و نسبت به دانشگاه ام القری در مکه یا
مراکز علمی مذهبی عربستان، نظریات اعتدال گرایانه داشته... در باره ای عید نوروز
هم یکی از مفتی های بزرگ معاصر مصری بنام «عطیه صقر 1997» نظر مثبت ارائه کرده او
اول دلیل مخالفین آن را ذکر کرده که مخالفین تجلیل این عید این روایت را آورده
اند: ابن حبان به سند صحیح از انس روایت کرده که پیامبر اسلام(ص) وقت که در مدینه
آمد، برای عرب ها دو روزی بود که با آن خوش حالی می کردند، فرمود خداوند عوض آن،
دو روز دیگر را به شما خداوند اعطا کرده که عید فطر و عید اضحی است، غیر این دو
عید بدعت و ناروا است. مفتی سر زمین مصر گفته است که: عید در این حدیث منحصر نه
شده است، بلکه فضیلت این دو عید را به سایر اعیادی که از فارس منتقل شده، می
رساند، روایت، خوشحالی و سرور در غیر این دو عید را ممنوع قرار نداده... از طرفی
هم (گیریم که بدعت باشد) هر بدعتی که مذموم نیست، چنان چه حضرت عمر بن خطاب (رض)
در باره نماز تراویح گفت: این نیکو ترین بدعت است... بنا بر این تجلیل و محفل
گرفتن به هر مناسبت که منجر به حرام نه شود، کدام ممانعتی ندارد و مشروع است، و
این گونه محفل ها را اگر به نام عید یاد کنیم مشکلی ندارد، اعتبار به مسمیات است
نه اسم ها... (الفتاوی الازهر: عطیه صقر، ص260)
در حمایت از تعظیم نوروز:
الف) حل و حرمت یک شی وقتی در
اسلام ثابت می شود که عمل انجام شده مخالفت معتقدات و آموزه های دین اسلام باشد،
مثلا اگر تجلیل عید نوروز به عنوان این تجلیل شود که این بزرگ داشت به فساد، فحشا
و مسایل غیر اخلاقی منجر شود بدون شک حرام و در هیچ دین و آیینی پذیرفته نیست،
گذشته از آن در فقه و اصول اهل سنت و امامیه یک اصل است بنام «اصل اباحه» یعنی تا
هنگام که دلالت صریح و نصی در تحریم اشیاء نه باشد آن شیئ مباح است، در مسئله عید
نوروز، نصی که دلالت بر تحریم آن وجود داشته باشد، نیست...
ب) بر گزاری جشن نوروز در ممالک
کشورهای اسلامی به عنوان یک جشن طبیعت، آغاز یک فصل جدید، و عبور کردن از تنگنای
مرگ زای زمستانی، و بزرگ داشت برای فراموشی فصل سرد، کدام ممانعتی شرعی در آن
است؟!
ج) بزرگ ترین دلیل سلفی ها بر رد
جشن طبیعت، این است که آن ها معتقدند که این عید مختص مجوسی ها است مثل عید کریسمس
که اختصاص به مسیحی ها دارد؛ به نظر می رسد که با اندک تعمق و تفکر، ضعف این دلیل
به اثبات می رسد، هر کس و هر انسان عاقل، چه مسلمان چه غیر مسلمان می داند که بزرگ
داشت جشن طبیعت هیچ ربطی به دین و آیین خاص ندارد؛ کدام خرد انسانی است که بگوید
که جشن طبیعت مخصوص مجوسی ها است؟! عقل سلیم انسانی حکم می کند این گونه دلایل نه
می تواند فرا راه بزرگ داشت نوروز قرار گیرد.
هـ) دین اسلام بسیاری از مسایل
مروجه آن روز را که رواج داشته امضا کرده، مثل که تعدد زوجات از قبل بوده، بیعت
گرفتن از مردم، ضمان جریره و مسایل بسیاری که عرب ها با آن سرو کار داشته آن را
امضا کرده و تایید فرموده، بزرگ داشت عید نوروز، تجلیل از زنده شدن طبیعت اگر در
زمان تشریع احکام تجلیل می شدی آیا واقعا پیامبر اسلام آن را تحریم می کرد؟ مسلم
است که به عنوان یک جشن اول سال آن را تایید می فرمود... در قضیه هدیه دادن کسی به
حضرت امام علی(ع) به عنوان عید نوروز، کدام واکنشی نسبت به بدعت بودن این عید از
امام شنیده نه شده.
نگاه شیعه به عید نوروز:
در تفکر دینی شیعی از عید نوروز
به نیکی و خوبی یاد شده در هیچ جای از احادیث و قصص این عید را مردود ندانسته اند،
در حديثى از
امام صادق (عليه السلام ) مى خوانيم كه فرمود: روز مباركى است كه كشتى نوح بر جودى
قرار گـرفت، و جبرئيل بر پيامبر اسلام نازل شد، و روزى است كه على (عليه السلام )
بر دوش پيامبر (صلى الله عليه و آله ) رفت بت هاى كعبه را شكست ، و داستان غدير خم
مصادف با نوروز بود.... [تفسیر نمونه: مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، ج23، ص51.]
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: اگر مى توانيد هر روز را
نوروز كنيد؛ يعنى در راه خدا به يكديگر هديه بدهيد و با يكديگر پيوند داشته باشيد.
امام على عليه السلام در باره عید فرموده: هر روزى كه در آن
خداوند نافرمانى نشود، عيد است.
امام صادق عليه السلام: هر روز ما نوروز است.
امام صادق عليه السلام: نوروز، روزى است كه قائم ما اهل بيت
در آن ظهور مى كند.
امام صادق عليه
السلام: اگر نوروز فرار رسيد، غسل كن و
پاكيزه ترين لباس هايت را بپوش.
امام صادق عليه السلام: هيچ نوروزى نيست مگر آن كه ما در آن
روز منتظر فرج (ظهور قائم آل محمّدصلى الله عليه وآله) هستيم؛ چرا كه نوروز از
روزهاى ما و شيعيان ما است. [آیینه یاد: مناسبت های ماه های شمسی و قمری، ص26]
برای
حضرت امام علی علیه السلام هدیه ای نوروزی آوردند، حضرت علی فرمود: این چیست؟
گفتند یا امیرالمومنین امروز روز نیروز (نوروز) است، حضرت فرمود: هر روز را برای
ما نوروز بسازید. [من لا یحضره الفقیه، ج3، ص300]
معلى
بن خنيس از امام صادق علیه السلام روایت کرده که امام برای من فرمود: روز نوروز،
روزی است که خداوند از بندگان تعهد گرفت که عبادت او را انجام دهند، و شرک نه
ورزند به دین پیامبران و حجت های الهی ایمان بیاورند. [مجلسی، بحارالانوار،ج5،
ص237]
معلى
بن خنيس از امام صادق علیه السلام روایت کرده که امام فرمود: روز نوروز بود که مردم مدینه دفعه ای دوم به حضرت امام
علی علیه االسلام بیعت کردند. [بحار الانوار، ج35، ص32]
نتیجه:
آن چه که در این نوشتار آوردیم و
با دلایل مخالفین آن، معلوم شد که تجلیل و بزرگ داشت از عید نوروز گر چه به عنوان یک عید ملی و باستانی تجلیل
گردد از نگاه دینی هم مانعی ندارد، چون دلیل صریح بر رد آن در نگاه اهل سنت وجود
ندارد بلکه بر عکس، در مذهب امامیه این عید رنگ و بوی دینی دارد؛ هر سال در ممالک
افغانستان، تاجکستان و ایران از این عید بزرگ داشت به عمل می آید ولی تاسف ما از
کسانی است که در کشور ما که نا خواسته به دنبال دلایل واهی و بی مورد رفته و داد و
فریاد بدعت و ضلالت راه می اندازند؛ چرا تعصب سلفی گری و تعصب دینی را از هم باز نه می شناسند؟ تا کی باید مقلد صد در صد وهابی
ها و سلفی ها بود؛ خود امام ابو حنیفه از همین دیار است ولی هیچ گاهی به نظریه های
تنگ و غیر قابل بعضی سخت گیر ها باور نداشته؛ فقه احناف بزرگ ترین فقهی است که فرا
تر از بر داشت خشک احادیث و روایات است، او مکتبی بزرگی را به نام «فقه اهل رای»
در عراق تشکیل داد که ده ها میلیون پیرو دارد ولی هیچ گاهی مقابل عید نوروز مخالفت
نه کرده، به هر حال این گونه جشن ها باید از طرف ارگان های اکادمیک کالبد شکافی
شود تا یک نظریه منصفانه و بدون کدام تعصب ابراز گردد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر