۱۱/۱۸/۱۳۹۲

الگوهای تربیتی در سیره و گفتار امام حسن عسکری(ع) به بهانه میلاد آن امام

http://alizaferyosufi.blogfa.com/post/134
در آمد:
در درازای پر خم و پیچ تاریخ بشر همواره دو خط حق و باطل وجود داشته به عقیده علامه اقبال « خط حق و باطل از مبدا خلقت پدید آمده» خطوط هابیل و قابیل، موسی و فرعون، ابرهیم و نمرود و خط حسینیت و  یزیدیت همواره با هم در تضاد  بوده، آنچه که در متون حدیث یا در قرآن، از احوال گذشته گان آمده  به علت این بوده که انسان های آینده از خط باطل و کج روی ها باید عبرت بگیرند، از خط حق و یا جنبه مثبت وقایع، باید الگو  و سر مشق بستانند، و گر نه باید اشتباهات گذشته را تکرار کنند...در دین مبین اسلام پیامبر رحمت (ص) قدوه و الگوی حسنه معرفی شده «و لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنه. الاحزاب/21» بعد از پیامبر بهترین الگو  و سرمشق امت، جانشینان آن حضرت اند، اهل بیت پیامبر به عنوان شخصیت های کامل انسانی، و معصوم از گناه  می توانند بهترین اسوه ای حسنه باشند،  تمسک به اهل بیت پیامبر انسان را از گمراهی نجات می دهد، زندگانی هر کدام از امامان معصوم درس و اندرز است، سیره های عملی و قولی پیشوایان، چراغی است در میدان ظلمت و جهل، یاد آوری راه ائمه (ع) در مناسبت های مختلف، سبب آگاهی بیشتر رهروان راستین آنها است... در این نوشتار درنگ کوتاهی در باره «الگوهای تربیتی در سیره و گفتار امام حسن عسکری(ع)» نمودیم تا باشد که یک قطره از دریای «اسوه ای حسنه» را ابلا غ نموده باشیم.
نگاهی مختصر به شمایل و صفات امام حسن عسکری:
قطب الدین راوندی در باره صفات امام چنین نگاشته است: اخلاق او چون اخلاق رسول خدا صلى الله عليه وآله بود آن حضرت علیه السلام مردی بود سبز و دارای قد رشید و صورتى زيبا و بدنى برابر و سن کم، و هیبت، جلال و هیئت او به قدری بود که خاص و عام او را بزرگ میدانستند، تعظیمش می کردند؛ زيرا در برابر فضل و عفاف و صيانت و زهد و عيادت و صلاح او چاره اى جز آن نداشتند. او، جليل و نبيل و فاضل و كريم بود كه تحمل سختى هايش بسيار و در برابر مصائب و ناسازگارى هاى روزگار ثابت و استوار بود، اخلاقش و خوى و كردارش خارق عادات بود.
حضرت امام عسکری علیه السلام بعد از امام هادى (عليه السلام ) به مقام امامت رسید؛ زيرا خصال و ويژگي هاى امامت در وجود او جمع بود و در خصايص ‍ مقام مقدس امامت، از همه مردم زمان خودش برترى داشت او در علم، زهد، كمال عقل، عصمت، شجاعت، كرم و اعمال بسيار كه انسان را به پيشگاه خدا نزديك مى كند، سرآمد همه اهل زمان خود بود. از سوى ديگر پدر بزرگوارش امام هادى (عليه السلام ) با تصريح و اشاره، جانشينى و امامت آن حضرت را بيان نمود.
امام حسن عسكرى (عليه السلام ) در (هشتم ) ماه ربيع الاخر سال 232 هجرى، در مدينه چشم به اين جهان گشود و روز جمعه هشتم ربيع الاوّل سال 260 در سن 28 سالگى در سامرّا از دنيا رفت و در خانه اش در سامرا كنار قبر پدرش، به خاك سپرده شد مادرش ام ولد بود و «حديثه » نام داشت و مدّت خلافت و امامت امام حسن عسكرى (عليه السلام ) شش سال بود.
رهنمودها:
تاکید به رعایت اعتدال در زندگانی:
امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: « إن للسخاء مقدارا فان زاد عليه فهو سرف، و للحزم مقدارا فان زاد عليه فهو جبن، و للاقتصاد مقدارا فان زاد عليه فهو  بخل، و للشجاعة مقدارا، فان زاد عليه فهو  تهور .» امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: جود و سخا اندازه اى دارد كه اگر از آن تجاوز كند اسراف مى شود، احتياط و محكم كارى اندازه اى دارد كه اگر از حدش فزون تر شد ترس خواهد بود، صرفه جويى و اعتدال در صرف مال اندازه اى دارد كه اگر از آن بيشتر شود بخل است و شجاعت و دليرى اندازه اى دارد كه اگر از حدش بگذرد تهور و بى باكى خواهد بود. اعتدال و میانه روی خصوصا در مسایل اقتصادی از مسایل بسیار مهم و حیاتی در جامعه انسانی است؛ اسراف و تبذیر در کتاب و سنت تحریم شده، چنانچه که امام عسکری علیه السلام پیروانش را از این پدیده به شدت نهی فرموده: محمد ابن حمزه سروری می گوید: توسط ابو هاشم جعفری نامه ای به محضر امام عسکری علیه السلام نوشته و درخواست کردم که آن امام دعا کند تا خداوند در زندگانی من فرج و گشایشی عطا فرماید؛ وقتی جواب نامه را توسط ابوهاشم دریافت کردم، امام عسکری علیه السلام نوشته بود«پسر عمت یحیی بن حمزه از دنیا رفته و صد هزار درهم به جا گذاشته و آن مال تو است،
پس شکر خدا را به جا بیاور [...علیک باالاقتصاد و ایاک و الاسراف فانه من فعل الشیطنة... ]  راه میانه را پیش گیر از اسراف و زیاده روی دوری کن که اسراف یک کار شیطانی و غیر انسانی است.

تشویق به تواضع و فروتنی:
یکی از آداب و اخلاق اجتماعی انسان فروتنی است، فروتنی در سیره ای عملی و قولی امامان معصوم(علیهم السلام) به شکل بسیار بارزی وجود داشته و همیشه پیروان شان را به تواضع فرا خوانده است چنان چه امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «التواضع نعمة لا یحسد علیها »  تواضع نعمتی است که به آن حسد برده نه می شود.
امام عسکری علیه السلام در حدیث دیگر فرمود:من تواضع في الدنيا لإخوانه فهو عندالله من الصديقين . کسی که در دنیا برای برادران خود تواضع کند، در پیشگاه خداوند از راست گویان است. نیز آن حضرت فرمود: من التواضع السلام على كل من تمر به. از نشانه ای تواضع بهر که گذشتن سلام کردن است.
توصیه به دقت در گناه شناسى:
ابو هاشم جعفرى كه از دوستان و فقهاء و اصحاب امام هادى و امام حسن عسكرى (ع ) بود، مى گويد: در محضر امام حسن عسكرى (ع ) بودم، فرمود، يكى از گناه نابخشودنى اين است كه شخصى (بر اثر غرور و كوچك شمردن گناه ) بگويد: «ليتنى لا او اخذ الا بهذا»: (اى كاش  براى گناهى جز  اين يك گناه، باز خواست الهى نشوم) با خود گفتم: (براستى، معنى اين سخن،  بسيار  دقيق و ظريف است، و سزاوار است كه هر  انسانى، مراقب خود باشد و در مورد هر  چيزى دقت كند)كه گاهى انسان حرفى مى زند و خيال مى كند حرف خوبى زده، غافل از آنكه، همان حرف، گناه نا بخشودنى است.
ناگاه امام حسن عسكرى (ع ) به من رو كرد و فرمود: (درست فكر مى كنى اى ابو هاشم، كه بايد توجه دقيق داشت، بدان كه شرك (ريا) در ميان مردم، ناپيداتر از راه رفتن مورچه روى سنگ در شب تاريك، و راه رفتن مورچه بر صفحه سياه است).
 اسوه ای ساده‏زيستي:
 كامل بن ابراهيم مدني در مورد زهد و ساده زيستي امام عسكري عليه‏السلام مي‏گويد: جهت پرسيدن سؤالاتي به محضر آن حضرت شرفياب شديم. هنگامي كه به حضورش رسيديم، ديدم آن گرامي لباسي سفيد و نرم به تن دارد. پيش خود گفتم: وليّ خدا و حجت الهي خودش لباس نرم و لطيف مي‏پوشد و ما را به مواسات و همدردي با برادران ديني فرمان مي‏دهد و از پوشيدن چنين لباسي باز مي‏دارد. امام در اين لحظه تبسم نمود سپس آستينش را بالا زد و من متوجه شدم كه آن حضرت پوشاكي سياه و زبر بر تن نموده است. آن‏گاه  فرمود: «یا کامل! هذا لله و هذا لکم» اين لباس زبر براي خداست و اين لباس نرم كه روي آن پوشيده‏ام براي شماست.
الگوی سخاوت و  جود:
 پیشوایان ما همه به سخاوت و جود معروف هستند، تاریخ زندگانی ایشان از داستان های جود و بخشش و دستگیری از فقرا و بی نوایان مملو است در این نوشتار که به مناسبت میلاد امام حسن عسکری علیه السلام است  ما به یک داستان که حاکی از سخاوت امام عسکری (ع) دارد بسنده می کنیم: محمد بن علی می گوید زمانی بر اثر تنگدستی و کار زندگی بر ما سخت شد، پدرم گفت بیا با هم به محضر ابو محمد حضرت امام حسن عسکری علیه السلام برویم، می گویند او مرد صاحب کرم و بخشش است، به سخاوت مندی مشهور است، گفتم او را می شناسی؟ گفت نه؛ او را هر گز ندیده ام، با هم به راه افتادیم در بین راه پدرم گفت چه قدر خوب است که امام دستور دهد که به ما پنجصد درهم پرداخت نمایند؛ تا آن زمان ما نیازهای خود را بر آورده کنیم، دوصد درهم برا ی لباس، دوصد درهم برای پرداخت قرض، و صد در هم برای مخارج دیگر! من نزد خود گفتم: کاش برای من هم سیصد درهم دستور دهد که با صد در هم آن یک مرکب بخرم، صد در هم برا ی مخارج، و صد در هم برای لباس و پوشاک باشد، تا به محله اطراف بروم. هنگامی که به خانه امام رسیدیم، غلام آن حضرت بیرون آمده و گفت: علی بن ابراهیم و پسرش وارد شوند، چون وارد شده و سلام کردیم، امام به پدرم فرمود: «ای علی! تا حال چرا نزد من نیامده ای؟» پدرم گفت: مولای من! من خجالت می کشیدم که با این وضعیت خدمت شما برسم، وقی از محضر امام بیرون آمدیم، خدمتگار امام آمد، کیسه پولی را به پدرم داد و گفت: این پانصد درهم است، دوصد درهم برای لباس، دوصد در هم برای قرض و صد درهم برای مخارج دیگر شما، کیسه ای دیگر آورد برای من داد گفت این سیصد درهم است، صد درهم برای خرید مرکب، صد در هم برای پوشاک و صد درهم برای بقیه مخارج شما اما به اطراف نرو بلکه به منطقه سوراء برو...
ترک گناه، جهاد اکبر:
 با اینکه جهاد و شمشیر به دست گرفتن و حمایت از دین و ایمان در راه خدا از ثواب بسیار زیادی بر خور دار است اما این گونه جهاد در دین مبین اسلام به نام «جهاد اصغر» یاد شده؛ جهاد که ثواب و فضیلت بالا تر دارد جهاد اکبر است جهاد اکبر در رهنمود های پیامبر صلی الله علیه و آله و کلمات معصومین مبارزه و کوشش جهت سرکوب کردن هوی  و هوس به کار برده شده؛ امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «اشد الناس اجتهادا من ترك الذنوب » کسی جهاد بزرگ تر انجام می دهد و به کسی مجاهد بزرگ خطاب می شود که در اثر مبارزه با خواهشان نفسانی بتواند گناهان را ترک نماید.
وصیت جامع امام حسن عسکری علیه السلام به شیعیان:
اوصيكم بتقوى الله، و الورع في دينكم، و الاجتهاد لله، و صدق الحديث، و أداء الأمانة إلى من ائتمنكم من بر أوفاجر، و طول السجود، و حسن الجوار، فبهذا جاء محمد (صلى الله عليه و آله)، صلوا في عشائرهم و اشهدوا جنائزهم، و عودوا مرضاهم، و أدوا حقوقهم، فإن الرجل منكم إذا ورع في دينه، و صدق في حديثه، و أدى الأمانة، و حسن خلقه مع الناس، قيل: هذا شيعي فيسرني ذلك. اتقوا الله و كونوا زينا و لا تكونوا شينا، جروا إلينا كل مودة، و ادفعوا عنا كل قبيح، فإنه ما قيل فينا من حسن فنحن أهله، و ما قيل فينا من سوء فما نحن كذلك. لنا حق في كتاب الله، و قرابة من رسول الله، و تطهير من الله لا يدعيه أحد غيرنا إلا كذاب. أكثروا ذكر الله و ذكر الموت و تلاوة القرآن و الصلاة على النبي (صلى الله عليه وآله)، فإن الصلاة على رسول الله عشر حسنات. احفظوا ما وصيتكم به، و أستودعكم الله، و أقرأ عليكم السلام.
شما را به تقوای الهی، پرهیزکاری در دین، جهاد کردن در راه خداوند، راست گویی، رد امانت از  کسی که گرفته اید نیکوکار باشد یا بد کار، طول سجود، نیکی به همسایه ها توصیه می کنم؛ این ها چیز هایی است که حضرت محمد صلی الله علیه و آله آورده است، بر اقوام خود درود بفرستید، به جنازه های همدیگر حاضر شوید، مریض های همدیگر را عیادت کنید، حقوق هم نوعان خود را ادا کنید، چون که اگر مردی در دین خود ورع را پیشه کرد، راست گفت، امانت را خیانت نکرد و با مردم رفتار نیک کرد می گویند این شیعه است [نمونه باشید] من از این کار خوشحال می شوم، تقوای الهی پیشه کنید، زینت ما باشید نه موجب سر  شکستگی ما، همه دوستی ها را به سوی ما بکشید، و هر زشتی از  ما دفع کنید، به خاطر که آنچه به ما نسبت داده می شود حسن و نیکو است، ما سزاوار آن هستیم، آنچه که بدی و زشتی است از ما دور است، برای ما در کتاب خدا حقی است، ما قرابت رسول خدا را داریم، آیه تطهیر در حق ما نازل شده، اگر کسی غیر از ما این ادعا را بنماید او کذاب است، خدا را زیاد به یاد بیاورید، مرگ، تلاوت قرآن و درود فرستادن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از یاد شما نرود، چون درود فرستادن به نبی خدا ده حسنه دارد، آن چه که من به شما نوشتم و وصیت کردم حفظ کنید؛ شما را به خدا می سپارم، و به شما درود می فرستم.
..................................................................................................................................
پا نوشتها:
[1]  راوندی، قطب الدین- الخرائج و الجرایح- ج2 ص402 ، قم: موسسه امام المهدی(عج) 1409 هجری
[1] علامه حلی- نگاهی به زندگانی چهارده معصوم(ع)- ص234 ترجمه محمدی اشتهاردی، فم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین1367
[1]  علامه مجلسی، محمد باقر – بحارالانوار- ج75 ص377 بیروت: لبنان، موسسه الوفاء
[1]  علامه مجلسی- همان ج50 ص292
[1]  ری شهری، محمد- میزان الحکمه- ج4 ص301 ، ایران: قم، دارالحدیث 1375
[1]  ری شهری همان ج3 ص344
[1]  محمدی اشتهاردی، محمد- داستانهای شنیدنی از چهارده معصوم (ع)- ص 523
[1]  نوری طبرسی، میرزا حسین- مستدرک الوسائل-ج3، ص243، بیروت لبنان: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1987م
[1]  علامه مجلسی بحار همان ج50 ص278
[1]  مدرسی، سید تقی- الامام العسکری قدوة  و اسوة- ص89 ، بیروت، لبنان: مکتبة الامام العسکری
[1]   علامه مجلسی- بحار همان مدرک- ج75 ص372

هیچ نظری موجود نیست: